شب قدر ? ? ?

♨سوال: ? چرا شب قدر به این نام نامگذاری شده است؟

✍ پاسخ: ✅ در ادبیات دینی ما هر یک از آموزه های اسلامی دارای علت و وجهی برای نام گذاری است و نام گذاری آن برخاسته از یک ویژگی یا یک پیوند و رابطه ای است که بین اسم و معنای آن وجود دارد. بنابراین ما باید با معانی مختلف واژه «قدر» آشنا شویم و پیوند و رابطه بین این معانی با شب قدر را بیان کنیم.

واژه «قدر» در زبان عربی دارای معانی متعددی است و هر یک از این معانی متعدد می تواند با شب قدر در ارتباط باشد. اینک به مهمترین معانی آن اشاره می شود:

یک: قدر به معنای اندازه و مقدار است. همانطور که در قرآن کریم آمده است: «… قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً »(1) «… و خدا براى هر چیزى اندازه‏اى قرار داده است.»

از برخی روایات برمی آید که شب قدر را از این رو قدر نامند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. چنانکه در قرآن کریم نیز به این مسئله اشاره شده و خداوند متعال فرموده:« فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ»(2)« در آن شب هر امرى بر اساس حکمت (الهى) تدبیر و جدا مى ‏گردد.» از امام محمد باقر(ع) در خصوص تفسیر این آیه سوال شد حضرت فرمود: « یُقَدَّرُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کُلُّ شَیْ‏ءٍ یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ طَاعَةٍ وَ مَعْصِیَةٍ وَ مَوْلُودٍ وَ أَجَلٍ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِی تِلْکَ السَّنَةِ وَ قُضِیَ فَهُوَ الْمَحْتُومُ وَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ الْمَشِیئَة»(3) « در شب قدر، هر امرى از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معین مى گردد، از خیر و شر، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزى موجودات و هر آن چه در آن سال مقدر گشته حتمى است و خداوند را در آن مشیت است.»

دو: قدر به معنای شأن و منزلت است چنانکه در قرآن کریم می خوانیم:« وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِه…»(4) « و خدا را آن گونه که سزاوار اوست نشناخته و توصیف نکردند.» مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان در خصوص رابطه این معنا با شب قدر وجوه مختلفی نقل نموده از جمله اینکه: الف: در شب قدر، قرآنِ با قدر و منزلت بر پیامبرِ والاقدر و براى امتِ با قدر و ارزش، به واسطه ملکى صاحب قدر، نازل گردیده است. ب: هر کس این شب را زنده بدارد و إحیاء داشته باشد صاحب قدر و منزلت مى گردد. ج: طاعات و عبادات در این شب، قدر و منزلت والا و ثواب زیادی دارند.(5)

سه: معنای دیگر واژه قدر ضیق و تنگی است. به عنوان نمونه در یکی از آیات قرآن می خوانیم:« …وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ…» (6)« و کسى که روزى بر او تنگ است… .» در خصوص رابطه این معنا با شب قدر گفته اند که در این شب با نزول ملائکه الهی زمین تنگ می گردد.(7)

در پایان لازم به ذکر است که جمع بین معانی مذکور منعی ندارد و ممکن است همه آنها در خصوص شب قدر به نوعی صادق باشد.

پی نوشت ها:

1. طلاق(65) آیه 3.

2. دخان(44) آیه 4.

3. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة‌، 1407 ه‍ ق‌، ج‏4، ص 157.

4. أنعام(6) آیه 91.

5. طبرسى، فضل بن حسن ، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش، ج‏10، ص 786.

6. طلاق(65) آیه 7.

7. طبرسى، فضل بن حسن ، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش، ج‏10، ص 786.

? مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی ? @pasokhgoo1 ? #قرآن_حدیث