شجاعت سیاسی

امام كاظم در برابر خلفاي معاصر خود چه موضعي داشت؟
پاسخ :
امام موسي بن جعفر بعد از شهادت امام صادق در سال 148 هـ رهبري و امامت شيعيان را بر عهده گرفتند و مدت 35 سال عهده دار اين مسئوليت الهي بوده اند.[1] و اين مدت مصادف بود با خلافت چهار تن از خلفاي عباسي به نام هاي منصور، مهدي، هادي، هارون الرشيد[2] و آن حضرت عمر شريف خود را در مدينه و بغداد و گاهي در زندان بصره سپري كردند.
دوراني كه امام كاظم در آن زندگي مي كرد، مصادف با نخستين مرحله ي استبداد و ستمگري حكّام عباسي بود. بيشتر برخورد و موضع گيري امام هفتم با هارون الرشيد بوده است هر چند كه آن حضرت معاصر با چهار خليفه ي عباسي بوده است و لذا برخوردهايي هم با ساير خلفاء داشتند، امّا در برابر ظلم و ستم و بي توجّهي خلفاي وقت به اصول دين و سنّت نبوي عكس العمل نشان داده و حتّي در اين باره تهديد به قتل شده و به زندان نيز افتادند.

در عصر خلافت منصور عباسي، امام به درخواست منصور در مجلسي كه در روز عيد برگزار كرده بود و در آن مجلس هديه ها و اموالي بذل و بخشش مي شد، حضور داشتند و در مقابل اين عمل فرمودند: كه من از اخبار رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ درباره ي اين گونه بذل و بخشش ها چيزي نيافتم كه تأكيد كننده ي عمل تو باشد ولي امام از طرف منصور مجبور مي شوند كه در مجلس نشسته و هداياي مردم را بگيرد كه در اين حال مردي وارد مي شود و مي گويد: اي پسر دختر رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، من از مال دنيا چيزي ندارم، ولي جدّم سه بيت شعر در رثاي جدّ تو حسين بن علي سروده است، مي خواهم آن را بخوانم و امام اجازه مي دهد كه شعر خوانده شود و بعد از خواندن شعر اموال زيادي كه تحت اختيار امام بود به آن مرد مي بخشد.(3)
سياست و موضع گيري كه امام در برابر هارون اتخاذ كردند اين است كه توسط افراد با ايمان و پرورش يافته ي مكتب اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ به درون دستگاه خلافت نفوذ كنند و به واسطه ي اين اقدام از تصميمات درون دستگاه خلافت عليه شيعيان و خود حضرت مطّلع و آگاه شوند. و نمونه بارز اين موضع را هم درباره ي علي بن يقطين مشاهده مي كنيم.[4] كه به مقام وزارت هم رسيد. و امام اين امر را مايه اميد شيعيان مي دانستند.
[1] شيخ مفيد، الارشاد، ج 2، قم، مؤسسه آل البيت ، چاپ اول، 1413، ص 215.
[2] علامه مجلسي، جلاء العيون، قم، انتشارات سرور، چاپ هفتم، 1378، ص 896.
[3] ابن شهر آشوب، مناقب آل ابيطالب ـ عليهم السّلام ـ ، چ2، قم، مكتبه علامه ، بي تا، ص 381 ـ 379.
[4] مجلسي، بحارالانوار، ج 48، بيروت، مؤسسة الوفا، چاپ اول، 1403، ص 136.